Is-sistema soċjali tista’ tinbena biss fuq il-ġustizzja u l-ekwità

It-Torċa, 23.02.2025 | IMAM Laiq Ahmed Atif – amjmalta@gmail.com

Il-benesseri soċjali

Id-definizzjoni tal-benesseri soċjali moderna tista’ tkun ikkumplikata. Matul sekli sħaħ, il-kunċett tal-benesseri soċjali evolva biex jaqbel mal-ħtiġijiet tas-soċjetà. Fl-aktar sens bażiku, li jappartjeni għall-fehim tagħna tan-normi kulturali tas-seklu 21, jista’ jiġi definit bħala servizz bl-intenzjoni li jgħin liċ-ċittadini ta’ nazzjon li jeħtieġu l-bżonnijiet bażiċi tal-ħajja.

Dawn il-ħtiġijiet bażiċi tal-ħajja jiġu ddeterminati bħala li jkollna kenn sikur, aċċess għal ilma nadif u ikel, u l-ħtieġa li nkunu siguri u protetti fl-ambjent fejn ngħixu. Dawn il-bżonnijiet bażiċi huma spjegati wkoll bħala l-ikel, l-ilbies u d-dar; għax dawn huma l-ħtiġijiet bażiċi li l-bniedem għandu bżonn biex jgħix ħajja diċenti.

Minn perspettiva Iżlamika, dawn il-ħtiġijiet ġew indirizzati fuq livell statali matul iż-żmien tal-Qaddis Profeta Muħammad, is-sliem għalih, u s-suċċessuri tiegħu—il-Kalifi. L-Iżlam mhux biss  jemmen fil-bżonnijiet ewlenin tal-bniedem, iżda jipprovdi valuri soċjali komprensivi u sistema ta’ ġustizzja lil sezzjoni wiesgħa tal-poplu, u għall-benesseri tal-bniedem.

It-tribaliżmu u n-nepotiżmu

Meta naqraw dwar it-tagħlim Iżlamiku nsibu li l-Iżlam jipprovdi sistema speċifika ta’ valuri soċjali u b’hekk jipprovdi sistema komprensiva ta’ ġustizzja li tissodisfa l-bżonnijiet tal-bnedmin b’mod ġust u ugwali. Fi kliem ieħor, l-Iżlam jistabbilixxi regoli ta’ kondotta li jservu bħala l-pedament tas-soċjetà u li jirregolaw id-drittijiet u d-dmirijiet taċ-ċittadini kollha. Dawn ir-regoli soċjali tal-Iżlam jinkludu kull qasam tal-ħajja mir-relazzjonijiet tal-familja sa relazzjonijiet bejn u fost in-nazzjonijiet.

Il-bażi ta’ din is-sistema sħiħa hi l-ġudikatura imparzjali fuq il-prinċipju li kulħadd huwa l-istess f’għajnejn il-liġi. L-Iżlam jiċħad il-kunċett tat-tribaliżmu u n-nepotiżmu, u jgħid li s-sistema soċjali tista’ tinbena b’mod effettiv fuq il-ġustizzja, l-ugwaljanza u l-ekwità sħiħa. Għax il-ġustizzja hija l-bażi ta’ soċjetà prospera u paċifika.

Iċ-ċirkolazzjoni tal-ġid

Filwaqt li l-Koran Imqaddes ta ħafna libertà għall-istabbiliment ta’ dħul għall-istat, skont il-bżonnijiet u ċ-ċirkustanzi, ipprovda gwida speċifika fejn dawn il-flus għandhom jintefqu. Il-qalba tat-tagħlim Iżlamiku hija li l-ġid “m’għandux jiċċirkola biss bejn is-sinjuri” (59:8).

Dan il-vers jistabbilixxi l-prinċipju li ċ-ċirkolazzjoni tal-ġid m’għandhiex tibqa’ limitata għall-klassi privileġġjata. Peress li s-saħħa ta’ individwu teħtieġ li l-bżonnijiet fiżiċi tiegħu jiġu sodisfatti b’mod raġonevoli, is-saħħa tas-soċjetà teħtieġ li l-oġġetti materjali jitqassmu b’mod wiesa’ u l-ġid ikun f’ċirkolazzjoni faċli. Dan huwa l-prinċipju bażiku tal-ekonomija Musulmana li twassal għall-ġustizzja soċjali. Hawn isfel nippreżenta xi punti ewlenin li ġew spjegati fil-Koran Imqaddes għall-infiq tal-flus:

1. Neħħi l-faqar u tnaqqas id-distakk bejn is-sinjuri u l-foqra;

2. Ippruvaw li jiġu sodisfatti l-bżonnijiet bażiċi ta’ kull ċittadin, irrispettivament mill-fidi jew is-sess tiegħu;

3. Għajnuna lil dawk li huma f’riskju li jaqgħu fl-iżball;

4. Ħelsien tal-iskjavi u dawk li qed jitħabtu taħt self;

5. Għajnuna lil kull min ikun milqut minn diżastru jew milqut minn traġedja.

Barra minn hekk, il-Koran Imqaddes jistabbilixxi l-gwida f’aktar dettall dwar il-benesseri tas-soċjetà u jgħid li, “Il-karitajiet huma biss għall-foqra, għall-imsejknin, għal dawk impjegati biex jiġbruhom, għal dawk li qlubhom għandhom jiġu rikonċiljati, għall-ħelsien tal-iskjavi, għal dawk li għandhom dejn fuqhom (biex iħallsu d-dejn), għall-kawża ta’ Alla (fis-servizz tar-reliġjon u tal-komunità), u għall-vjaġġaturi. Dan huwa l-amar minn Alla. Alla Jaf Kollox, Għaref u Għaqli.” (9:60)

Dan il-vers jispjega l-għan u l-persuni li fuqhom għandhom jintefqu dawn il-flejjes li jinġabru mill-istat:

(a) Dawk miksura bil-faqar jew mard;

(b) Dawk li għandhom l-abbiltà li jaħdmu iżda m’għandhomx il-mezzi neċessarji;

(ċ) Dawk impjegati fil-ġbir tal-flus jew li jżommu kont tiegħu jew fil-qadi ta’ xi dmir ieħor konness miegħu;

(d) Dawk li jeħtieġu għajnuna biex jieqfu fuq saqajhom;

(e) Skjavi, priġunieri, jew nies oħra fl-istess qagħda li jġegħluhom iħallsu l-flus biex jassiguraw il-ħelsien tagħhom;

(f) Dawk li ma jistgħux iħallsu d-djun tagħhom jew ikunu sofrew telf straordinarju fin-negozju, jew minħabba xi diżastru naturali, eċċ.;

(ġ) Kull kawża nobbli;

(g) Dawk maqbuda fi vjaġġ minħabba nuqqas ta’ flus jew dawk li jivvjaġġaw biex ifittxu l-għarfien u l-edukazzjoni, jew biex jippromwovu r-relazzjonijiet soċjali.

Filosofija tal-benesseri fl-Iżlam

F’termini aktar sempliċi, il-filosofija tas-sistema ta’ benesseri Iżlamika hija li ġġib il-ġid żejjed fiċ-ċirkolazzjoni u li tiżgura l-bilanċ u d-distribuzzjoni ġusta tal-ġid fost il-foqra u dawk li huma fil-bżonn. Iżda, ma tiqafx hemm. L-idea ċentrali hija li tgħin lil dawk fil-bżonn meta l-aktar ikollhom bżonnha u ladarba jkunu kapaċi joqogħdu waħedhom fuq saqajhom għandhom jagħtu daqqa t’id lil dawk fil-bżonn.

L-Iżlam jenfasizza ħafna fuq ix-xewqa, il-valur u d-dinjità tax-xogħol. L-Iżlam jikkundanna li wieħed jgħix minn fuq ħaddieħor, fuq il-karità jew fuq il-benefiċċji soċjali waqt li jkun jista’ jaħdem. Jekk ikun hemm opportunitajiet ta’ impjieg, u persuna tista’ taħdem u m’hemm l-ebda raġuni valida li tibqa’ fuq il-benefiċċji soċjali allura għandha taħdem, u persuna ma tistax tagħżel li tibqa’ qiegħda. Insibu li l-Qaddis Profeta Muħammad, is-sliem għalih, kien ta’ spiss jitlob, ifittex il-kenn ta’ Alla mill-għażż u l-prokrastinazzjoni.

Barra minn hekk, l-Iżlam jenfasizza l-importanza tax-xogħol u jħeġġeġ lin-nies biex jaqilgħu l-għajxien tagħhom, billi jgħid, “Ħadd ma kiel l-aqwa ikel ħlief dik il-persuna li ħabirket għalih.”